GGO's = duurzame voedselvoorziening?

Omdat de doelstelling van dit blog is te achterhalen in hoeverre GGO's een rol kunnen spelen in een duurzame economie en voedselvoorziening is het wellicht goed om hier wat nader op in te gaan. Want, wat is een duurzame voedselvoorziening precies?

De US Department of Agriculture(USDA) hanteert de volgende definitie voor duurzame landbouw (waarbij ik landbouw onder dezelfde noemer als voedselvoorziening schaar):

Sustainable agriculture is the practice of farming using principles of ecology, the study of relationships between organisms and their environment. It has been defined as "an integrated system of plant and animal production practices having a site-specific application that will last over the long term, and:

1. Satisfy human food and fiber needs
2. Enhance environmental quality and the natural resource base upon which the  agricultural economy depends
3. Make the most efficient use of non-renewable resources and on-farm resources  and integrate, where appropriate, natural biological cycles and controls
4. Sustain the economic viability of farm operations
5. Enhance the quality of life for farmers and society as a whole."[1]

Gezien de feiten die we inmiddels op tafel hebben, voornamelijk gegeven het systeem vanuit waar GGO's tot nog toe zijn geintroduceerd, zie ik problemen met het lange termijn perspectief en de punten 2. t/m 5.

Op lange termijn is het immers nog steeds onduidelijk wat de risico's zijn van het introduceren van GGO's in onze landbouw. Het feit dat de huidige situatie al vrijwel onherroeppelijk is baart mij dan ook grote zorgen. De kruisbestuiving tussen GGO's en reguliere gewassen, tezamen met stijgende pesticidegebruik heeft daarnaast zijn weerslag op de milieukwaliteit: denk aan de bodem, andere planten, maar ook insecten (bijv. bijen) en micro-organismen. GGO's gaan bovendien vaak samen met monoculturen die ook de diversiteit niet ten goede komen en er wordt vrijwel geen gebruik gemaakt van natuurlijke biologische cycli. De sterke machtspositie van bedrijven als Monsanto heeft zware consequenties voor kleine boeren. Denk aan financiele problemen door dure zaden en pesticiden (ivm patenten), rechtszaken die worden aangespannen en tegenvallende opbrengsten. De schrijnende situatie in bijvoorbeeld India, waar deze vicieuze cirkel tot een massaal aantal zelfmoorden heeft geleid, is hiervan een wrange illustratie. Wat duidelijk is, is dat de kwaliteit van het leven van boeren en de samenleving in zijn geheel op deze manier verre van gestimuleerd wordt. 

 

Mijn conclusie is daarom ook dat voordat deze punten volmondig met JA kunnen worden beantwoord, GGO’s simpelweg geen rol KUNNEN spelen in een duurzame voedselvoorziening*. Het zou echter kortzichtig zijn om alle GGO's in deze context over een kam te scheren. Deze (of een soortgelijke) checklist zou dan ook naast elke (nieuwe) introductie kunnen worden gelegd. Ter illustratie: Dankzij publieke onderzoeks-initiatieven, zie vorige post van Janno, kan bijvoorbeeld het huidige systeem worden omzeild. Dit zou al een aantal problemen zoals hiervoor geschetst kunnen voorkomen.

*Gebaseerd op de voorgelegde definitie.

Brits anti-GM protest stuit op politie en PR-offensief

Door: Janno

Een aanzienlijke politiemacht stopte de demonstranten
een testveld GM-tarwe te vernielen.

Enkele honderden demonstranten zijn er dit weekend in Harpenden, even buiten Londen, niet in geslaagd een proefveld genetisch gemodificeerde tarwe te vernielen. Ze werden tegengehouden door de politie.

Een bont gezelschap van demonstranten, pers en politie verzamelde zich gister onder een prachtige boom in het zonovergoten park nabij Rothamsted Research. Het instituut heeft een rijke reputatie in landbouwonderzoek, maar was de afgelopen weken veel in het nieuws vanwege een controversiële openluchttest met tarwe die genetisch gemodificeerd is om bladluis af te schrikken. De aandacht kwam nadat demonstranten, verenigd onder de naam ‘Take the flour back’ hadden aangekondigd het testveld te ‘ontsmetten’ – in andere woorden: te vernielen. De onderzoekers van Rothamsted reageerden daarop met een opvallend pleidooi om de demonstranten van gedachte te doen veranderen.

Uiteindelijk was het de vrij massaal ingezette politie die het de demonstranten onmogelijk maakte het testveld te betreden. Slechts twee actievoerders werden gearresteerd op grond van de noodverordening die voor de gelegenheid van kracht was.

De woordvoerder van het protest roemde evenwel de aanwezigen voor het doen heropleven van een discussie die sinds tien jaar vrijwel stil lag. “In de jaren negentig deden duizenden mensen mee met het verwijderden van GM gewassen. Toen liet de politie dat toe. De grote gen-techbedrijven richtten zich toen op landen in de Derde Wereld en Engeland was GM vrij. Omdat we wonnen, zijn we toen gestopt met onze acties. Maar vandaag zijn we, noodgedwongen, terug”.

De demonstranten eisen de onmiddellijk stop van de test omdat zij niet geloven dat deze veilig is. De genetische modificatie zou zich op onvoorziene manieren kunnen verspreiden in de natuur, met verstrekkende ecologische en economische gevolgen. Een voorbeeld is de besmetting met genetisch gemodificeerd materiaal van rijst in Canadese test in 2006. Daarnaast stellen de demonstranten dat genetisch manipuleren helemaal niet nodig is om de wereld te voeden en dat de wetenschap zich op natuurlijke oplossingen zou moeten richten. Bovendien wijzen zij er op dat het grote publiek weigert genetisch gemodificeerd voedsel te consumeren.

'Lieveheersbeestjes zijn dol op 'aphids' - bladluizen, genetische modificatie is niet nodig', aldus deze demonstrante.

Hoewel het zeker is dat de heikele kwestie van het veranderen van de genstructuur van organismen de laatste jaren in Engeland niet zo sterk op de voorgrond trad, is het nog maar de vraag of dat toegeschreven kan worden aan de actie van de demonstranten. Minstens zo belangrijk lijkt de opvallende reactie van de wetenschappers van Rothamsted. In een YouTube video verklaarden zij hun intenties en vroegen de demonstranten zich te bedenken. De aandacht van de media ging daarop vooral uit naar de wetenschappers, die uitgebreid de kans kregen hun positie te verklaren, tot ongenoegen van de demonstranten.

De conclusie van het protest van gister lijkt daarmee toch vooral een overwinning voor de onderzoekers: hun planten staan nog en door de controverse heeft een groot deel van de Britten kennis gemaakt met hun argumenten voor verder onderzoek. De kwestie of genetisch gemodificeerde organismen veilig en wenselijk zijn, blijft afhangen van het wereldbeeld van het individu, de mate waarin men de wetenschap vertrouwt en - als we eerlijk zijn - ook de PR-talenten en -middelen van de betrokken partijen.

Wallace & Grommit zijn ook tegen

Nuance komt in zicht

Door: Susan

Soja in de Amazone; waar nuance ver te zoeken is

Eind januari begonnen wij dit blog naar aanleiding van de opdracht die de een grote, Nederlandse financiële instantie (die nog even onbekend wil blijven) ons had gegeven. Onwetend en onbevangen besloten wij ons in de wereld van de genetisch gemodificeerde organismen  (GGO's) te storten. Door meer over dit complexe vraagstuk te leren, hopen we uiteindelijk onze opdrachtgever een goed onderbouwd inzicht in de situatie te kunnen geven. Maar waar staan we nu?

De belangrijkste vragen die wij proberen te beantwoorden zijn; is het wenselijk GGO’s te gebruiken? En is het verstandig om als financiële instelling te investeren in GGO’s? Bij elke nieuw verkregen inzicht wordt er gepost.

Als we op dit moment kijken naar de meningen van onze redacteuren over GGO's, valt het op dat die beginnen te nuanceren. We hebben al veel geleerd, maar vooral gemerkt hoeveel meer er te leren valt. Meningen nuanceren, verschillen blijven bestaan. 

Natuurlijk werken wij als een groep, maar iedereen maakt ook een persoonlijke ontwikkeling door. In een twee korte quotes per persoon, één uit de maand februari en één uit de maand mei, zal ik deze ontwikkeling proberen te vangen.

Krispijn
Februari: Wat mij betreft zo snel mogelijk de wereld uit helpen dat gerommel aan de genen. Ik kan werkelijk waar geen argument verzinnen wat op een of andere manier een positieve bijdrage kan leveren aan onze samenleving. 
Mei: Ik vraag mij af of Europa klaar is voor GMO’s en of je als bank risico moet lopen, te investeren in deze ontwikkeling welke gevoelig ligt bij het publiek.

Susan
Februari: Mijn gevoel zegt dat GM symptoombestrijding is en geen langer termijn oplossing, mijn hoofd zegt het niet te kunnen onderbouwen.
Mei: Het vraagstuk is doorregen met wet –en regelgeving, belangenkwesties en onderbuikgevoelens. Veel vragen zijn onbeantwoord, zoals een van de belangrijkste; is GM noodzakelijk in een duurzame economie? 

Janno
Februari: Ik weet niet veel van genetisch gemodificeerde gewassen, maar ik weet wel dat de daarin geen uitzondering ben. Mijn enige doel is feit van fictie te onderscheiden.
Mei: Ik ben nog steeds van mening dat de ‘Gouden Bergen’ van Monsanto en ‘Science Gone Mad’ de twee belangrijkste argumenten zijn op grond waarvan het gros van de mensen hun standpunt bepaalt. Een belangrijk argument voor mij komt van Hans van Scharen: genetische modificatie an sich is niet het probleem, het probleem is het systeem dat ze voortbracht.

Nelleke
Februari: Vooralsnog ben ik voorzichtig positief over GM-technologie. Simpelweg omdat de technologie relatief veilig is gebleken in de afgelopen jaren en het me onmogelijk lijkt om terug te gaan naar een GMO-vrije wereld.
Mei: Mijn standpunt is sinds het begin van onze zoektocht eigenlijk nog weinig veranderd. De extra kennis die ik heb opgedaan heeft me er juist wat zekerder over gemaakt. In de trein terug uit Brussel bedacht ik me dat de cruciale vraag in deze kwestie is: wie willen we laten beslissen over het GMO-vraagstuk? 

Lukas
Februari: Mijns inziens, op dit moment, hoeven GMO’s en onethische gedragingen evenals milieuonvriendelijkheid niet per se hand in hand te gaan, maar is er wel betere controle nodig vanuit overheden en moet er kennisoverdracht plaatsvinden naar boeren hoe om te gaan met GMO’s om een weloverwogen keuze in zaad te maken (en die keuze moet mogelijk zijn.
Mei: Ja zeggen is voor mij onmogelijk. Ja kan ik zeggen als ik weet dat onze voedselproductie gebaat is bij GMO’s en niet minder belangrijk: De boeren die de GMO’s (niet!) gebruiken. 

'Gouden Bergen' vs. 'Science Gone Mad'

Door - Janno Lanjouw

Argumentatiekaart genetische modificatie - link in artikel

De vraag of je mag rommelen in de genen van levende wezens om ze op wat voor manier dan ook ‘beter’ te maken, is nog verre van beantwoord.  Toen we dit onderzoek begonnen, dacht ik dat het belangrijkste element in de discussie was welk verhaal je het liefst wilde horen.

Zowel voor- als tegenstanders zich bedienen zich in min of meerdere mate vrijwel continue van science fiction-achtige standpunten. De voorstanders beloven ons gouden (graan)bergen van een toekomst waarin technologie mensen in toestaat het onmogelijke te doen. De tegenstanders komen met een dystopische science fiction-variant. Ik moet daarbij vaak denken aan The Matrix.

In die film domineren ‘de Machines’ de mensheid. De scene (sorry voor de reclame) waar aan ik het meest moet denken als ik argumenten van tegenstanders van genetische modificatie hoor, is die waarin Morpheus, een van de laatste vrije mensen, aan de net bevrijde Neo uitlegt hoe het allemaal zo gekomen is.

Morpheus zegt: Welcome to the Desert of the Real. We have only bits and pieces of information, but what we know for certain is that at some point in the 21st century all of mankind was united in celebration. We marvelled in our own magnificence as we gave birth to AI. A singular consciousness that spawned an entire race of machines. We don’t know who struck first, us or them, but it was us who scorched the sky.

Het onderstreepte deel is waar het om gaat: de mensheid stond versteld van zijn eigen slimheid toen het een technologie schiep die ze niet kon controleren en de consequenties waren verschrikkelijk. Science gone mad – het sciencefiction genre staat er bol van en bijna alle argumenten van de tegenstanders genetische modificatie komen hier op neer.*

Ik ben nog steeds van mening dat de ‘Gouden Bergen’ van Monsanto en ‘Science Gone Mad’ de twee belangrijkste argumenten zijn op grond waarvan het gros van de mensen hun standpunt bepaalt. Daarover maakte de Rijksoverheid maakte zich blijkbaar ook zorgen, want die lieten deze handige argumentatiekaart maken. Een heel aardig ding, maar het had wel korter gekund. ‘Voor’: Gouden Bergen, ‘Tegen’: Science Gone Mad. Beide partijen hebben hun eigen wetenschappelijke rapporten om hun standpunt te onderbouwen, dus: polarisatie.

Een nieuw argument tegen genetische modificatie dat ik zeer de moeite waard vind, komt van Hans van Scharen, journalist en mede-auteur van  het boek GGO's: droom of nachtmerrie?. Hij zei dat genetische modificatie an sich niet het probleem is; het probleem is het systeem dat ze voortbracht. Het huidige systeem van voedselproductie is verre van duurzaam en wordt gedomineerd door een paar zeer machtige multinationals die GGO’s ontwikkelen en gebruiken om hun machtspositie nog meer te versterken. Genetische modificatie is het ei van de zieke plofkip die ons huidige voedselsysteem is en dáárom moet je er tegen zijn. Een interessante gedachte waar ik niet zoveel tegenin te brengen heb.

Maar mag genetische modificatie in sommige gevallen dan wel? En zo ja, in wanneer dan? Wordt vervolgd!

*The Matrix is natuurlijk verder ook nog interessant voor mensen die zich met de voedingsindustrie bezig houden omdat de mensheid zich in de film in de rol van vee of gewas bevindt. De Machines ‘planten’ en ‘oogsten’ mensen om er energie uit te halen; om ze te ‘eten’. Weet je ook eens hoe het voelt. Of, zoals Morpheus zegt: ‘Fate, it seems, is not without a sense of irony.’

Pro & Contra in Brussel

Door: Bram Wits

Op zoek naar de ins and outs van GMO's moet je als goed bedoelende Nederlander tegenwoordig naar Europa kijken. En als de YFM dat doet, dan doen we dat goed. Daarom reisden we met ons OMG-GMO gezelschap af naar de stad waar Europa wordt vormgegeven: Brussel. Daar spraken wij met lobbyisten, beleidsmakers en politici. Allemaal om dat enorme, abstracte vraagstuk beter te doorgronden, genetisch gemodificeerd eten.

Treinvertragingen, security checks en een speurtocht door het Europeesparlementsgebouw brachten ons eerst naar Mute Schimpf. Deze vriendelijke campaigner voor Friends of the Earth (internationale organisatie van Milieudefensie) vertelde ons over de geschiedenis van GMO's in Europa. Niet verbazingwekkend was deze dame redelijk fel gekant tegen het gebruik van GMO's. Haar belangrijkste argumenten tegen waren:

1. fundamentele behoefte als voedsel mogen niet onderhevig zijn aan patent
2. testen die veiligheid aan moeten tonen zijn niet waterdicht, sterker nog er is groeiend bewijs voor schadelijke gevolgen.
3. model van geglobaliseerde agri-indistrie is niet goed (Friends of the Earth gelooft in lokaal)
4. betere oplossen komen eerder voort uit lokale samenwerking modellen (zet niet al je kaarten op één verhaal.

Kern van de weerstand leek hem echter te zitten in punt 3, een algemene aanklacht van ons algemene voedsel en landbouw systeem: groot, industrieel en in handen van een kleine groep bedrijven. Tot slot gaf ze ons nog een boodschap mee:

Na ons gesprek met de anti-GMO lobby van Friends of the Earth haastte wij ons richting de mensen van het beleid; DG Agri en DG Sanco zijn de instanties in Brussel waaronder GMO's vallen. Keurige diplomaten die fijntjes uitlegden hoe de Europese regelgeving in elkaar steekt. De lidstaten maken de regels en de commissie voert uit en ziet toe. In het geval van de GMO's lijken beide kampen hun vingers echter niet te willen branden. Nu werkt het zo: iedere GMO in Europa dient goed gekeurd te zijn door de European Food and Safety Authority (EFSA). Zodra deze organisatie (die overigens niet onomstreden is) een product als veilig bestempeld mag het worden verbouwd of geïmporteerd. Afzonderlijke lidstaten mogen het dan niet meer weigeren! Op basis van gezondheid of milieu gronden… Op basis van cultureel ongenoegen hebben de lidstaten aanzienlijk meer vrijheid!!! Het zelfde geld voor het labellen van GMO producten: Terwijl Frankrijk werkt aan een vrijwillig label waarop wordt vermeld dat er GMO in een product zit is in Nederland iedere verwijzing verboden?!!!

De dag sloten we af met een gesprek met een dame van de Britse boerenlobby en Hans van Scharen - co-auteur GGO´s: Droom of nachtmerrie?  (medewerker Bart Staes, Vlaamse Europarlementariër). Ook hier waren de centrale thema's: verantwoordelijkheid nemen, de rol van EFSA, en labelling. Wat mij betreft thema's die hier verder uitgewerkt gaan worden. Over al deze gesprekken en ontmoetingen leest u binnenkort meer op dit blog.

Ik verliet Brussel met een suizend hoofd en de rotsvaste overtuiging: hoe meer je over dit onderwerp leert, hoe meer je er achterkomt dat er nog een wereld te ontdekken is!