Een gemiste kans

Door Nelleke

Op 23 mei spraken Susan, Janno en Nelleke met Marianne Heselmans. Zij werkt als wetenschapsjournalist voor onder andere NRC Wetenschap en C2W Life Sciences en is gespecialiseerd in biotechnologie. Zij volgt het debat over GMO’s al ruim twintig jaar op de voet. Als wetenschapsjournalist is ze bovendien niet gebonden aan een organisatie met een standpunt over GMO’s. Genoeg redenen om haar te vragen naar haar kijk.

Wat vinden wetenschappers actief in de biotechnologie eigenlijk van genetische modificatie?

‘De meesten zien het als een gemiste kans dat de technologie niet doorzet. Om zo goed mogelijk nieuwe rassen te kunnen ontwikkelen, zo vinden ze, moet je een zo divers mogelijke toolbox hebben met allerlei technieken. De GM-mogelijkheden benutten we nu niet voldoende. Veel wetenschappers plaatsen wel kanttekeningen bij de grote macht die de grote zaadbedrijven hebben. Maar tegelijkertijd is die schaalvergroting ook onvermijdelijk in een geglobaliseerde wereld, en met steeds duurder wordend R&D. Ook bij de niet-GM gewassen zoals sla en paprika hebben nog maar 2 of 3 bedrijven tachtig procent van de markt in handen. Schaalvergroting wordt nog eens versterkt doordat bedrijven plantenrassen kunnen patenteren.’

Heeft de publieke opinie over genetische modificatie invloed op het onderzoek zelf?

‘Jazeker, universiteiten doen door de maatschappelijke weerstand minder onderzoek naar de mogelijkheden van genetische modificatie. In plaats daarvan richten de onderzoekers zich op gerichter kruisen van planten en cis-genese, in dat geval gebruikt men alleen soorteigen genetisch materiaal bij de veredeling. Grote bedrijven zoals Monsanto en Syngenta investeren nog wel fors in onderzoek naar GMO’s. Nederlandse universiteiten doen overigens maar weinig GM-onderzoek in opdracht van deze bedrijven.’

In Engeland en België zijn recent nog proefvelden met GMO’s bedreigd door tegenstanders. Waarom leeft het onderwerp genetische modificatie in Nederland veel minder dan in andere Europese landen?

‘Het verzet tegen GMO’s was er in ons land in de jaren negentig veel sterker, misschien toen wel meer dan in andere landen. Actiegroepen als de Razende Rooiers en de Ziedende Bintjes vernielden in die tijd proefvelden. Het lijkt erop dat het verzet daarna is weggeëbd. Overigens is het een misvatting dat alleen Europeanen problemen hebben met gentech. Ook in bijvoorbeeld Azië is er behoorlijk wat weerstand.’

Wat is de rol van GMO’s  in de ‘bio-based economy’ waarbij biomassa wordt gebruikt voor materialen en energie?

‘Dan gaat het vooral om genetisch gemodificeerde bacteriën en schimmels die in afgesloten bioreactoren die biomassa gaan bewerken. Zo kunnen sommige van die bacteriën van afval plastics maken. We bevinden ons dan in de wereld van de synthetische biologie, waarbij bacteriën en schimmels heel slim zo worden gemaakt dat ze precies doen wat de biotechnologen willen. Bio-energie of bioplastics zouden ook kunnen komen van genetisch gemodificeerde populieren.’

Hoe moeten we in de toekomst omgaan met GM?

‘Omdat het onderwerp zo complex is, moet je het case-by-case bekijken. Het beoordelingssysteem wat er nu is, is wat dat betreft zo gek nog niet. Lastig aan het onderwerp blijft dat er rationeel weinig tegen de GM-technologie valt in te brengen, maar dat het ook een gevoelskwestie is.’