GGO's are here to stay

Hoe staat het momenteel met het onderzoek naar en de toepassing van GGO’s in Nederland en Europa? Kan het een rol spelen op het gebied van duurzaamheid? Hoe kan het negatieve imago van GGO’s worden aangepakt? We vroegen het aan prof. dr. Euverink.

Prof. dr. Euverink, vakgebied microbiologie, speelt een grote rol in de BioBRUG. De BioBRUG is een samenwerkingsverband tussen de Universiteit van Groningen en het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid. Het onderzoek met GGO’s kan hierbij een rol spelen. Dhr. Euverink is dan ook bij uitstek een persoon die de bovenstaande vragen kan beantwoorden.

Dat Nederlandse voeding momenteel nog relatief vrij is van GGO-gerelateerde technieken is de eerste aanname die dhr. Euverink doorprikt. “Veel toevoegingen in ons huidige voedsel, zoals enzymen die aan bijvoorbeeld brooddeeg worden toegevoegd , worden al gemaakt door bacteriën of schimmels die genetisch gemanipuleerd zijn. Dit valt echter vaak buiten de discussie omdat het GGO-organisme niet ZELF in ons eten belandt.” Euverink ziet veel kansen voor GGO’s in het duurzaamheidsvraagstuk en speelt daar zelf ook graag een grote rol in. Te denken valt aan de aanpak van antibioticaproblematiek, het omzetten van biologische materialen naar opnieuw bruikbare stoffen en het realiseren van beter en houdbaar voedsel. Op de vraag of door het spelen met DNA niet op de stoel van een schepper gaat zitten antwoordt hij: “DNA is DNA. Ik heb niet zoveel moeite met het feit dat DNA van een microorganisme in een plant wordt gezet. Zeker als het een al aanwezige functionaliteit efficiënter maakt.” Hij geeft aan dat wel onderzocht moet worden of er geen schade wordt berokkend bij de beoogde doelgroep. Maar dat het een techniek is waarmee directer en gerichter kan worden gewerkt dan met klassieke veredeling als kruisen en selecteren is volgens hem een feit. De vraag of er niet mogelijk te grote risico’s aan kleven wuift hij weg: “De vraag is welk risico je accepteert. Is dat 1 op de 100.000? 1 op de miljoen? Of nul? Dan kun je namelijk niets meer.” Wetgeving bepaalt dergelijke acceptabele grenswaarden. Zo geldt voor ons drinkwater dat er per jaar minder dan 1 op de 10.000 consumenten ziek mag worden. Op het gebied van GGO’s in voeding bestaat er volgens dhr. Euverink nog geen soortgelijke risicowetgeving. “Dat hoeft nog niet. Maar zodra we uit noodzaak voor import of verbouw van GGO’s moeten kiezen accepteren we een hoger risico.” Hij erkent dat in de eerste gewassen antibioticaresistentie “merkers” terecht waren gekomen. Dit had bij verdere uitrolling tot antibioticaresistente bacterien kunnen leiden, met alle gevolgen vandien. “Dat is nu wel verbeterd.”

Het huidige imagoprobleem van GGO gewassen komt volgens hem voort uit het feit dat producenten als Monsanto de verkeerde volgorde hebben gekozen: bij de introductie van de techniek hebben ze vooral hun eigen belang voorop gesteld in plaats van dat van de consument. “Als ze waren begonnen met het introduceren van een tomatenras dat bijvoorbeeld een stuk steviger is en daardoor minder snel bederft zou de technologie ongetwijfeld sneller geaccepteerd worden.” Het huidige negatieve beeld rondom GGO’s kan volgens hem dan ook alleen ongedaan gemaakt worden door een crisis of een noodzaak. Zo zouden GGO’s trapsgewijs via de hoek van de medicijnen kunnen worden geïntroduceerd op de Europese markt. De volgende stap zou gezondheidsbevorderende voeding zijn, met bijvoorbeed meer vitaminen of anti-oxidanten. Uiteindelijk zullen ook reguliere gewassen genetisch gemanipuleerd kunnen zijn. Via deze stappen, waarbij van een initieel klein naar een groot aantal hectares wordt gewerkt, wordt bovendien voorkomen dat eventuele risicovolle consequenties niet meer terug te draaien zijn. Een tijdens het gesprek veelvuldig terugkerend argument is “efficiëntie”. “We hebben nu eenmaal meer en meer monden te voeden, schaarsere grond en we willen een hogere opbrengst per hectare. Als dat niet meer op te lossen is met technieken als kruisen, maar wel met GGO’s, dan zullen de ontwikkelingen die kant op gaan. Dat is een keuze die je maakt als samenleving. Maar zaken als verlies van de natuurlijke diversiteit in gewassen worden daar niet in meegenomen.” Problemen, die voortkomen uit het systeem, als machtsposities van zadenproducenten, maar ook mogelijke kruisbestuiving van andere gewassen kunnen volgens hem wellicht worden voorkomen door het afschaffen van patenten, productie overlaten aan de vrije markt en het creëren van steriele gewassen. Boeren zullen daardoor in vergelijking met de huidige situatie wel in een afhankelijke positie komen. “Dat klopt, maar als de huidige landbouwtechnologie de problemen niet meer kan oplossen is dit onvermijdelijk. Het blijft een voortdurende afweging van belangen.” Hij geeft aan dat een eerlijker verdeling van voeding en lokaal produceren al een flink deel van de voedselproblematiek zal oplossen, maar ook daar zit een maximum qua productie aan verbonden. Conclusie? GGO's zijn here to stay.

Hilde Anna de Vries: Op basis van dit gesprek bekruipt mij het gevoel dat GGO’s misschien wel veel sneller dan ik had verwacht op grote schaal zullen worden ingevoerd. Het feit dat efficiëntie overwegingen hier een van de grootste drijfveren voor zijn vind ik enigszins verontrustend. Pure marktwerking is in mijn ogen namelijk niet de oplossing voor alle wereldproblematiek. Bijvoorbeeld door het feit dat belangrijke zaken als ethiek en het belang van biodiversiteit hier simpelweg geen enkele rol in spelen. Ook het feit dat GGO's NU al een grote rol spelen in onze voedselvoorziening via productie van additieven vond ik enigszins shockerend. Wat vind jij?